برآورد عمق ناپیوستگی موهو برای ایران با استفاده از داده های گرانی سنجی زمینی

چکیده تعیین ضخامت پوسته با استفاده از دادههای بیهنجاری گرانی یکی از تحقیقات بنیادی در علم ژئوفیزیک و زمینشناسی محسوب میشود. هدف از این مطالعه برآورد عمق موهو (تعیین ضخامت پوسته) برای ایران با استفاده از داده های گرانیسنجی زمینی است. به همین منظور در ابتدا با استفاده از دادههای بیهنجاری هوای آزاد و اعمال تصحیح توپوگرافی، بیهنجاری بوگه محاسبه شده و سپس اطلاعات بیهنجاری بوگه در یک فرآیند وارون سازی وارد می شوند. این فرآیند بر اساس روش تکراری در فضای فرکانس استوار است. پارکر- اولدنبرگ است، که با استفاده از دادههای بیهنجاری گرانشی بوگهی کامل شبکه بندی شده انجام میپذیرد. برای محاسبهی بیهنجاری بوگه روشهای متفاوتی وجود دارد که در این رساله به چند روش اشاره خواهد شد. روشی که در این مطالعه برای بهدست آوردن بیهنجاری بوگه مورد استفاده قرار گرفته است بر اساس منشور بندی اجرام بالاتر از سطح ژئویید میباشد. با استفاده از این روش، بیشترین مقدار بیهنجاری بوگه را برای دریای عمان، حاشیهی شمالی دریای عمان، حاشیهی جنوبی دریای خزر و کمترین مقدار بیهنجاری بوگه برای زاگرس محاسبه گردید. بر این اساس انتظار داریم که در حاشیهی جنوبی دریای خزر، دریای عمان و حاشیهی شمالی دریای عمان پوستهی نازکتر و برای زون زاگرس پوستهی با ضخامت بیشتر داشته باشیم. قبل از انجام فرآیند وارونسازی با توجه به اینکه دادههای بیهنجاری بوگه شبکهبندی شده نیست، بر روی دادههای مذکور فرآیند شبکهبندی و درونیابی انجام شده است. برای بهدست آوردن عمق موهو از یک روش وارونسازی در فضای فرکانس در قالب یک برنامه استفاده شده است که دادههای شبکهبندی شده و درونیابی شده بیهنجاری بوگهی کامل به عنوان ورودی برنامه مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش، پارامترهای متوسط عمق موهو و اختلاف چگالی بین پوسته و گوشته نقش کلیدی ایفا میکنند، بنابراین برنامه، یکبار برای کل ایران با در نظر گرفتن متوسط عمق موهو و اختلاف چگالی بین پوسته و گوشته برای کل ناحیه اجرا شده است و در ادامه براساس ساختارهای زمینشناسی، ایران را به 8 ناحیه تقسیم کرده و عمق موهو برای هر ناحیه محاسبه شده است. برای هر ناحیه، نمودار جذر میانگین مربعی اختلاف بین بیهنجاری بوگه اندازهگیری شده و بیهنجاری بوگهی محاسبه شده از برنامه از طریق مدلسازی مستقیم، به ازای عمقهای مرجع و اختلاف چگالیهای مختلف بین پوسته و گوشته محاسبه شده و برنامه برای نقطهی کمینهی به دست آمده از نمودار اجرا شده است. نتایج بهدست آمده نشاندهنده بیشینه ضخامت پوسته در زاگرس در حدود 60 کیلومتر و کمترین ضخامت پوسته در دریای عمان در حدود 7 کیلومتر است. همچنین نتایج نشان میدهد که پوسته در زیر حاشیه جنوبی دریای خزر نازک میشود و مقدار متوسط ضخامت پوسته در ایران مرکزی در خدود 40 تا 45 کیلومتر مشاهده شده است.